Natuur onder druk
De Nederlandse landbouw staat voor grote uitdagingen. De veeteelt is verantwoordelijk voor een hoge uitstoot van stikstof, die neerdaalt in nabijgelegen natuurgebieden en de biodiversiteit onder druk zet. Intensieve landbouwpraktijken, monoculturen en het gebruik van bestrijdingsmiddelen zorgen voor een afname van insecten, vogels en planten. Daarnaast veroorzaakt het mestoverschot grote schade aan het milieu, zoals bodemverzuring en watervervuiling.
De landbouwsector wordt daarnaast ook zelf getroffen door klimaatverandering. Zoals door droogte, heftige regen en onvoorspelbaar weer. Boeren staan daarnaast onder grote economische druk door lage marges, stijgende kosten en verscherpte milieuregels. Om al deze uitdagingen het hoofd te bieden, is een transitie naar nieuwe landbouw noodzakelijk, waarbij boeren, natuur en klimaat hand in hand gaan.
De landbouwsector wordt daarnaast ook zelf getroffen door klimaatverandering. Zoals door droogte, heftige regen en onvoorspelbaar weer. Boeren staan daarnaast onder grote economische druk door lage marges, stijgende kosten en verscherpte milieuregels. Om al deze uitdagingen het hoofd te bieden, is een transitie naar nieuwe landbouw noodzakelijk, waarbij boeren, natuur en klimaat hand in hand gaan.
Eiwittransitie
De landbouw in Nederland wordt gedomineerd door productie van voeding voor het Nederlandse vee. Bijna 40% van het landoppervlak is bestemd voor het verbouwen van maïs, gras en andere gewassen die als voer dienen voor de miljoenen koeien, kippen, varkens en andere dieren die in Nederland worden gehouden. Het grootste gedeelte van het geproduceerde vlees wordt vervolgens geëxporteerd naar het buitenland. De veehouderijen zijn daarnaast ook verantwoordelijk voor de grote stikstofuitstoot en het overschot aan meststoffen in de bodem. Veel veehouderijen bevinden zich bovendien in veengebieden, waar door lage waterstanden veenbodemdaling optreedt, met hoge uitstoot van broeikasgassen als gevolg.
Om de natuur niet langer te belasten moeten we overstappen van dierlijke eiwitten zoals vlees, zuivel en eieren naar plantaardige eiwitten uit noten, peulvruchten en bonen. Dit vermindert het watergebruik, vermindert het landgebruik en voorkomt uitstoot van stikstof en meststoffen. Deze transitie heeft een grote impact op boeren, die steeds minder vee zouden houden en in plaats daarvan gewassen voor menselijke consumptie gaan verbouwen.
Om de natuur niet langer te belasten moeten we overstappen van dierlijke eiwitten zoals vlees, zuivel en eieren naar plantaardige eiwitten uit noten, peulvruchten en bonen. Dit vermindert het watergebruik, vermindert het landgebruik en voorkomt uitstoot van stikstof en meststoffen. Deze transitie heeft een grote impact op boeren, die steeds minder vee zouden houden en in plaats daarvan gewassen voor menselijke consumptie gaan verbouwen.
Kringloop
Ook de akkerbouw staat voor een grote transitieopgave. Intensieve akkerbouw met monoculturen legt druk op de leefgebieden van vogels, insecten en planten. Bovendien tast het de bodemstructuur en -gezondheid aan, met risico op verzilting en erosie. Het gebruik van kunstmest en pesticiden kan daarnaast leiden tot uitspoeling van nitraten en andere chemicaliën naar grond- en oppervlaktewater. Met negatieve effecten op drinkwaterbronnen en aquatische ecosystemen.
De transitie in de akkerbouw betekent een stap weg van grootschalige monoculturen richting een meer natuurlijke vorm van akkerbouw die beter aansluit bij ons cultuurlandschap, watersystemen en bodemtypes. Door de juiste gewassen te verbouwen op de juiste bodem wordt de behoefte aan meststoffen en pesticiden verminderd. Brede gewasrotatie, agroforestry, het creëren van natuurvriendelijke houtwallen en akkerranden versterken de ecologische waarden van het land, leveren ecosysteemdiensten aan de boer en versterken het cultuurlandschap. Sommige van deze nieuwe vormen van akkerbouw betekenen een lagere of onzekere opbrengst. De boer zou daarom gecompenseerd worden voor ecologische waarde die hij toevoegt.
De transitie in de akkerbouw betekent een stap weg van grootschalige monoculturen richting een meer natuurlijke vorm van akkerbouw die beter aansluit bij ons cultuurlandschap, watersystemen en bodemtypes. Door de juiste gewassen te verbouwen op de juiste bodem wordt de behoefte aan meststoffen en pesticiden verminderd. Brede gewasrotatie, agroforestry, het creëren van natuurvriendelijke houtwallen en akkerranden versterken de ecologische waarden van het land, leveren ecosysteemdiensten aan de boer en versterken het cultuurlandschap. Sommige van deze nieuwe vormen van akkerbouw betekenen een lagere of onzekere opbrengst. De boer zou daarom gecompenseerd worden voor ecologische waarde die hij toevoegt.
Nieuwe gewassen
Om boeren ook in de toekomst perspectief te bieden,moet de waarde van ons landschap niet alleen gebaseerd zijn op de daadwerkelijke opbrengst maar ook op alle ecosysteemdiensten die het boerenland levert. Vooral de groeiende vraag naar nieuwe duurzame bouwmaterialen zoals hennep en lisdodde en de vergoeding voor het opslaan van CO2 in het landschap zijn, door de stijgende emissierechten, nog nooit zo rendabel geweest. Dit biedt kansen voor de boer. Daarnaast bieden zilte teelten zoals zeewier en natte gewassen als cranberry de mogelijkheid om voedsel te verbouwen voor menselijke consumptie op grond die daar nu niet voor geschikt is. Bovendien kan worden ingezet op het meervoudig landgebruik, bijvoorbeeld door een voedselbos te combineren met recreatiewoningen of de teelt van rood fruit onder zonnevelden. Door ecosysteemdiensten te integreren in de waardebepaling van landbouw en het landgebruik af te stemmen op natuurlijke water- en bodemsystemen, wordt het Nederlandse landschap diverser, robuuster, ecologischer en esthetisch aantrekkelijker.
wat doen wij?
projectDe Cirkel Rond!?
Kringlooplandbouw wordt door steeds meer partijen als wenkend perspectief naar voren geschoven als alternatief voor de huidige landbouw. Studio Marco Vermeulen heeft, in samenwerking met PON & Telos in opdracht Provinciaal Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit (PARK) een ruimtelijke verkenning uitgevoerd naar de kansen van kringlooplandbouw in Noord-Holland.
Bij kringlooplandbouw komt zo min mogelijk afval vrij, is de uitstoot van schadelijke stoffen zo klein mogelijk en worden grondstoffen en eindproducten met zo min mogelijk verliezen benut. Deze manier van landbouw biedt veel kansen in Noord-Holland.
Bij kringlooplandbouw komt zo min mogelijk afval vrij, is de uitstoot van schadelijke stoffen zo klein mogelijk en worden grondstoffen en eindproducten met zo min mogelijk verliezen benut. Deze manier van landbouw biedt veel kansen in Noord-Holland.
projectGedeelde Peel
In de gemeente Horst aan de Maas bevindt zich de Mariapeel, een beschermd natuurgebied van circa 1.400 ha groot. Het gebied kampt met droogte, stikstofdepositie en een algehele afname van de biodiversiteit. Ontwatering, emissies en het gebruik van kunstmest op aangrenzende landbouwgebieden belasten de belendende natuur.
In het ruimtelijk onderzoek de Gedeelde Peel wordt uiteengezet hoe energietransitie, verdroging, verbeteren van de waterkwaliteit en de stikstofproblematiek een aanjager kunnen zijn voor een aantrekkelijker landschap en een nieuwe toekomst voor het gebied.
In het ruimtelijk onderzoek de Gedeelde Peel wordt uiteengezet hoe energietransitie, verdroging, verbeteren van de waterkwaliteit en de stikstofproblematiek een aanjager kunnen zijn voor een aantrekkelijker landschap en een nieuwe toekomst voor het gebied.
projectDe Peel
De Peel bevindt zich in het hart van het debat over de toekomst van de landbouw. De eerste stappen worden gezet om te komen tot een regionale agenda voor de samenwerking rond het NOVI-gebied Oost-Brabant. In de geest van de NOVI: het gaat om een samenhangende, meer geïntegreerde en gebiedsgerichte aanpak. Het Rijk, waterschap, twee provincies en 4 regio’s in Oost-Brabant en Limburg werken hier samen aan. De opgaven in De Peel leiden momenteel tot veel tegenstellingen tussen boer, overheid en burger. Er is daarom behoefte aan een beeldend (en verbindend) verhaal van de Peel waar iedereen mee aan de slag kan en dat bijdraagt aan het aanscherpen van de doelstellingen en scoping.
projectLandscaping the food
Het huidige lineaire voedselproductiesysteem is onhoudbaar door zijn hoge CO2-uitstoot en uitputting van natuurlijke hulpbronnen. De voedselsector draagt significant bij aan de wereldwijde CO2-uitstoot, zowel door productiemethoden als door het transport van producten. In Noordoost-Brabant heeft de veestapel een watervoetafdruk van 2,9 miljard m³, waarvan 99% buiten de regio plaatsvindt. De landbouw in deze regio verbruikt het meeste water per hectare van Nederland en is verantwoordelijk voor 5,5 Mton CO2-uitstoot, wat 20% van de landbouwgerelateerde emissies in Nederland vertegenwoordigt.
Er is een dringende behoefte aan een slimmer systeem dat gebruikmaakt van circulaire economieprincipes. Dit houdt in dat natuurlijke kringlopen en systemen worden nagebootst, waardoor efficiëntie wordt verhoogd en afval wordt omgezet in waarde. Het project Agro as de Peel richt zich op het verbeteren van de duurzaamheid in het Agro as de Peel-gebied met de gemeenten Uden, Landerd, Boekel, St.-Anthonis, Mill-St.Hubert, Grave en Gemert- Bakel.
Er is een dringende behoefte aan een slimmer systeem dat gebruikmaakt van circulaire economieprincipes. Dit houdt in dat natuurlijke kringlopen en systemen worden nagebootst, waardoor efficiëntie wordt verhoogd en afval wordt omgezet in waarde. Het project Agro as de Peel richt zich op het verbeteren van de duurzaamheid in het Agro as de Peel-gebied met de gemeenten Uden, Landerd, Boekel, St.-Anthonis, Mill-St.Hubert, Grave en Gemert- Bakel.